Sinds 2008 is Claudia actief bij NEPROM. Namens de branche werkt ze mee aan het Lente-akkoord. Dat is een samenwerkingsverband om nieuwbouw energiezuiniger te maken van Aedes (woningcorporaties), Bouwend Nederland, NEPROM, WoningbouwersNL en de minister van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). In 2015 zijn de ambities aangescherpt met het Lente-akkoord ZEN: Zeer Energiezuinige Nieuwbouw: van bijna energieneutraal tot energieleverend, met de bewoner als uitgangspunt. Ook ZEN zoekt de positieve insteek en wil uitgaan van de bewoner.
Je maakt je sterk voor duurzaam bouwen. Waar komt jouw ‘drive’ vandaan?
Voor mijn afstudeeropdracht aan de TU Delft (Bouwkunde) wilde ik iets bijdragen aan het milieu, dat was toen een niche. In 1990 studeerde ik af op een milieubewust binnenstedelijk ontwerp voor winkels en woningen. Daarna ging ik werken bij een architectenbureau dat bezig was met duurzaam ontwerpen. In al mijn werkzaamheden in de jaren daarna hield ik het werken aan een duurzame toekomst voor ogen. Zo zijn we binnen het Lente-akkoord 12 jaar lang bezig geweest met de voorbereiding op de eisen voor BENG (Bijna Energieneutrale Gebouwen), zodat deze vanaf volgend jaar probleemloos gerealiseerd kunnen worden.
In januari komt de BENG-regelgeving eraan. Ook komt er heldere regelgeving die zomerse oververhitting tegengaat Temperatuur Overschrijding Juli, kortweg TOjuli en worden de milieuprestatie-eisen aangescherpt. Zijn ontwikkelaars en aannemers hier voldoende op voorbereid?
Bedrijven die hier al jaren mee bezig zijn, weten wat ze moeten doen. De achterblijvers realiseren zich niet wat hen te wachten staat. De BENG is straks goed werkbaar. Maar de TOjuli, de eis om de kans op oververhitting te verkleinen, is er in september 2019 nog aan toegevoegd. We kunnen nu pas goed eraan rekenen en krijgen nu pas zicht op de effecten. Een voorbeeld: als een nieuwbouwwoning voldoet aan BENG, kan de woning in de zomer te warm worden en dan zijn daarvoor extra maatregelen nodig. Om die reden gaat ook de eis van TOjuli in. Vanochtend ontdekten we dit: als blijkt dat de luchtdichtheid in de praktijk beter is dan volgens de energieberekening, dan is dat reden voor taart voor de bouwers, maar de TOjuli krijgt óók een andere uitkomst. Die is dan namelijk verslechterd. Hoe energiezuiniger, hoe beter. Maar voor de toets van de oververhitting kan dit contraproductief werken.
Voor adviesbureaus betekent dit: help je klanten om steeds voor ogen te houden waar je het voor doet.
Hoe kan de markt hierbij ondersteund worden?
We waren gewend aan de Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC). Nu de regels veranderen, moeten we ons een beeld vormen van hoe we aan de nieuwe eisen kunnen voldoen. Het duurt wel een aantal maanden voordat we dat weer in ons systeem krijgen. Voor adviesbureaus betekent dit: help je klanten om steeds voor ogen te houden waar je het voor doet. Je bouwt voor de bewoner. Natuurlijk kun je denken “ik gebruik zo min mogelijk glas, dan voldoen we makkelijk aan de eisen”. Maar dan krijg je geen gelukkige bewoners. BENG zorgt voor bijna energieneutrale woningen, maar je moet er zelf voor zorgen dat dit óók comfortabele woningen zijn met een gezond leefklimaat.
Een woning prettig leefbaar maken, nu en in de toekomst: dat bereik je onder meer door circulair bouwen. Hoe denk jij hierover?
Geen schadelijke stoffen, gebruik van hout: ik ben een groot voorstander van circulair bouwen. Binnen BENG is dit een spanningsveld. We hebben bijvoorbeeld de eerste BENG-eis, de kwaliteit van je gebouwschil. Die regelt dat een woning goed is geïsoleerd. De CO2-winst die je hiermee boekt, lever je weer in omdat het extra isolatiemateriaal verhoudingsgewijs minder opbrengt. We moeten qua CO2-winst op zoek naar het optimum tussen energiebesparing en materiaalbelasting. Op dat punt zijn we nu met BENG aangeland. Ook zonnepanelen vormen een botsing. Hoe meer zonnepanelen hoe beter, is de trend. Maar je krijgt dan wel weer een hogere MPG-score, dus een hogere milieubelasting van de materialen in het gebouw.
Verwacht je met de toekomstige eisen nog grote veranderingen in bouwconcepten ten opzichte van de huidige eisen?
We zitten met een groot woningtekort. Ik verwacht dat dit invloed heeft op de bouwmethodes. Denk aan standaardisering, prefab bouwen bijvoorbeeld. De eerste tien ontwikkelende bouwbedrijven zijn hier al mee bezig. Je kunt bij dit type bouwen veel beter maatvoeren, de arbeidsomstandigheden zijn beter, je kunt meer hout toepassen. Dit sluit perfect aan op de BENG-eisen.
Denk jij dat de tijd rijp is voor een echt integrale beschouwing van energiegebruik, temperatuuroverschrijding en milieuprestatie binnen één berekening?
Voor al die berekeningen kun je bijna dezelfde gegevens gebruiken. Dat lijkt me een goede zaak. Het werkt niet als je per bouweis andere getallen door moet geven. De BENG-eisen zijn vier hoepels waar je tegelijkertijd doorheen moet springen. Ze hebben effect op elkaar, maar het is mogelijk om ze alle vier op elkaar te krijgen.
Hoe ziet jouw ideale toekomst eruit als je kijkt naar de duurzaamheidsopgave?
Binnen het Lente-akkoord beloofden 50 bedrijven dat ze allemaal tenminste één Zeer Energiezuinig Nieuwbouwproject zouden realiseren, met de bewoner als uitgangspunt. Dat is gelukt. In 2019 hoorden we via een uitgebreid bewonersonderzoek terug dat de bewoners blij zijn met hun lage energierekening en dat ze comfortabel en gezond wonen. Daar ben ik trots op. Ik zie een mooie toekomst gloren, er worden steeds meer energieneutrale woningen gebouwd. Tegelijkertijd maak ik me zorgen over het stikstofprobleem en de afnemende biodiversiteit. Veel mensen staan ver van de natuur af, zijn bang voor spinnetjes in huis, willen een onderhoudsarme tuin. Ik ben begonnen met een verleidingstraject voor ontwikkelaars om hun projecten natuurinclusief te realiseren. Mijn droom is energieneutrale nieuwbouw in een biodiverse omgeving. Want iedereen wordt blij van een groene woonomgeving.
Meer weten? Het Energieconcept geeft overzicht
Het Energietransitieteam van WSP geeft integraal advies en helpt bij het opstellen van een totaalconcept en verschillende scenario’s om de energievraag fors te reduceren. Voor één pand, maar ook voor een hele woonwijk of bedrijfsverzamelpark. Niet alleen engineers denken met u mee, maar ook ecologen en constructieadviseurs. Met één partij aan tafel kunt u alles regelen, tot aan de bouw. Dit voorkomt ruis, tijdverlies en kosten.
