Het PFAS-probleem in Nederland

Historisch onderzoek en bodemonderzoek

Dat overzicht van potentiële bronlocaties maken we door middel van (digitaal) historisch onderzoek, vertelt Senior adviseur Jeroen Spronk. “Het historisch onderzoek doen we door bodeminformatiesystemen te raadplegen, aangevuld met informatie uit verstrekte milieu- en bouwvergunningen. Dat betekent dat we soms bestanden met wel 24.000 vergunningen slim moeten doorspitten.”

“Daar halen we dan bijvoorbeeld uit dat er op een bepaalde locatie een PFAS-verdachte bedrijfsactiviteit is geweest in een periode waarin PFAS-producten zijn gebruikt, zoals bijvoorbeeld een metaalbewerkend bedrijf. Uit onderzoek blijkt dat Nederland sinds 1970 gestart is met het intensief gebruiken van PFAS-producten. We kijken dan ook naar PFAS-verdachte bedrijfsactiviteiten vanaf die datum.”

Uiteindelijk levert dat historisch onderzoek een lijst met verdachte locaties op, legt Spronk uit. “Vervolgens voeren we bodemonderzoek uit om de theorie aan de werkelijkheid te toetsen. Per provincie en gemeente verschilt het waar we starten met dat bodemonderzoek. Dat kan op de locatie zijn met de meest PFAS-verdachte bedrijfsactiviteit. Het kan ook op locaties met of vlakbij gevoelig bodemgebruik zijn, zoals grondwaterbeschermingsgebied of moestuinen. Voor de provincie Gelderland hebben we dit soort digitaal historisch onderzoek uitgevoerd. En voor de gemeente Den Haag en de provincie Noord-Holland hebben en zijn we bezig ook de vervolgbodemonderzoeken uit te voeren.”

Conclusies en Advies

Aan de hand van de huidige (risico)normeringen trekken wij onze conclusies en geven wij ons advies, zegt Spronk. “Bij overschrijding van de waarden van de Indicatieve Niveaus voor Ernstige Verontreiniging (INEV) wordt sanering van de bodem aanbevolen. Per gebruiksvorm is er wel een verschil in normering. Bij een bedrijfsgebruiksvorm is er bijvoorbeeld geen actie noodzakelijk. Maar komen er woningen met tuinen op het terrein of gaat het gebied als moestuin fungeren, dan kan het zijn dat de bodem wél gesaneerd moet worden. Die normeringen worden soms aangepast na voortschrijdend wetenschappelijk inzicht. Uiteraard houden we deze nieuwe inzichten nauwlettend in de gaten.”

Europees verbod

Gek genoeg is het produceren van PFAS nog niet verboden, op PFOS en PFOA (2 van de ruim 6.000 PFAS verbindingen) na dan, zegt Spronk. “Het proces is wel ingezet, maar dat verloopt via drie fases. De eerste fase, het voorbereiden en indienen van een restrictievoorstel, is inmiddels afgerond. Nederland maakte dit restrictievoorstel samen met Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden. WSP heeft Denemarken, Noorwegen en Zweden ondersteund bij het opstellen van dat restrictievoorstel. In de tweede fase heeft iedereen de mogelijkheid gehad om inspraak in het dossier te hebben en informatie aan te leveren. Het is een hot topic, want er zijn meer dan 5.600 reacties ontvangen. Veel meer dan bij andere vergelijkbare trajecten.”

In de huidige derde fase gaat de Europese Commissie een definitief voorstel maken waarover de lidstaten naar verwachting in 2025 vervolgens over gaan stemmen. “Gezien het aantal reacties en omdat PFAS in zoveel producten is verwerkt, is het een omvangrijk en complex dossier”, zegt Spronk. “Met alle belangen van industrie en lidstaten is het moeilijk te voorspellen of er een totaalverbod op stofgroep PFAS komt.”

“Bij een totaalverbod op PFAS wordt het voor de industrie nog een hele opgave om in de productieketen te onderzoeken óf, en zo ja waar PFAS wordt gebruikt. Een bedrijf kan bijvoorbeeld zelf geen PFAS gebruiken in hun productieproces, maar wel PFAS-houdende materialen inkopen zonder het te weten. Het opsporen van PFAS in de productieketen is iets wat WSP buiten Nederland al voor bedrijven doet. Dat faciliteren we natuurlijk ook voor bedrijven in Nederland."