5 belangrijke inzichten bij duurzame dijkversterkingen
In een wereld waar klimaatverandering en stijgende zeespiegels grote uitdagingen vormen, is het versterken van onze dijken belangrijker dan ooit. Traditionele methoden missen vaak de duurzaamheid voor de lange termijn. In dit artikel delen we vijf belangrijke inzichten op het gebied van duurzame dijkversterking, verkregen tijdens het ontwikkelen van ‘de Roadmap Duurzaam HWBP’, een coproductie van de programmadirectie HWBP, waterschap Rivierenland en WSP.
map marker
Nederland
|
donderdag 21 november 2024
Leestijd :
5 min
Met het Klimaatakkoord, het Grondstoffenakkoord en de doelen van de Unie van Waterschappen om kennis te delen en samen te werken, wil het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) projecten breder laten kijken. Om doelmatig de waterveiligheid te kunnen blijven garanderen, maar mét oog voor de drie duurzaamheidsthema’s uit de duurzaamheidsroos: Energie & Klimaat, Circulariteit en Ruimtelijke kwaliteit.
De roadmap van Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) is een stappenplan om te komen tot duurzame dijkversterkingen met ruimtelijke kwaliteit, opgebouwd langs de verschillende fasen van een dijkversterkingsproject: initiatief, verkenning, planuitwerking en realisatie.
Hier vijf adviezen uit de roadmap om duurzaam dijkversterkingsprojecten uit te voeren, verteld door drie experts.
Heike Gaasbeek: Senior Adviseur Duurzaamheid en Ruimtelijke kwaliteit bij het HWBP. Vanuit die rol zorgt zij dat binnen de alliantie met de waterschappen invulling wordt gegeven aan duurzaamheidsambities en vragen die spelen. Door werkwijzen en instrumenten te ontwikkelen en uit te dragen zorgt ze ervoor dat dijkwerkers de juiste middelen hebben om duurzaamheid effectief toe te passen binnen projecten.
Sanne Lahaije: Duurzaamheidsadviseur Sanne werkt 3 jaar bij WSP . Haar focus ligt op het verduurzamen van de gebouwde omgeving door onder andere het faciliteren van de duurzaamheidssessies en het uitvoeren van BREEAM certificeringen. Haar betrokkenheid bij de Roadmap sluit aan bij haar ambitie om kennis op het gebied van duurzaamheid te concretiseren en bundelen.
Jonas Geise: omgevingsadviseur bij WSP sinds 5 jaar. Hij heeft een achtergrond in ruimtelijke planning en hecht grote waarde aan het samenbrengen van belangen in zowel stedelijk gebied als landelijk gebied. Rode draad in de projecten waar hij aan werkt vormt het watersysteem. Zijn grote drijfveer is om een mooie leefomgeving te creëren waar verschillende functies samenkomen en met elkaar in balans zijn.
De meest duurzame dijkversterking is geen dijkversterking - Initiatieffase
In de eerste fase, de initiatieffase, kijk je niet alleen naar wat er speelt rondom beleid en regelgeving, maar je bekijkt ook kansen om de waterveiligheidsopgave (de dijkversterking) te verkleinen. Door de dijk goed te onderzoeken is de dijkversterking afgestemd op de werkelijke opgave. Die kan veel lager uitpakken dan in eerste instantie gedacht. Een kleinere opgave leidt meestal tot minder materiaal- en energieverbruik en minder impact op aanwezige natuur- en landschapswaarden. Het in een zo vroeg mogelijk stadium kritisch bekijken van de opgave, resulteert in de grootste besparing op het gebied van duurzaamheid.
Bij een scope optimalisatie voor de dijkversterking Geervliet-Hekelingen is tijdens de initiatieffase circa 50% van de opgave komen te vervallen door nader onderzoek dat WSP heeft uitgevoerd voor Waterschap Hollandse Delta.
Een goed begin is het halve werk - Initiatieffase
Een andere belangrijk punt in deze initiatieffase is om onderzoeken wat er allemaal speelt in de omgeving, door middel van de integrale scopebepaling. Waterkeringen liggen vaak in karakteristieke en waardevolle landschappen of gebieden waar de druk op de ruimte hoog is. Het betrekken van de omgeving en de partijen in de omgeving is daarom noodzakelijk om de opgaven goed scherp te maken. Door het toepassen van de integrale scopebepaling kijk je of de dijk een gebiedsontwikkeling is, een meervoudig inrichting of alleen een inpassing.
In sommige gevallen komt het voor dat het beter is de dijk als gebiedsontwikkeling uit te werken. Wordt er bijvoorbeeld in het gebied een geul gemaakt vanwege een kaderrichtlijn water (KRW) project, ontstaan er meer mogelijkheden om gebiedseigen grond toe te passen voor de dijk. In een samenwerking tussen HWBP en de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) worden de natuuropgaven vroeg in kaart gebracht en waar nodig gekoppeld met een aanstaande dijkversterking. Door vroegtijdig de mogelijkheden en de uitdagingen in beeld te hebben, is de scopebepaling gemakkelijker.
Maak de duurzaamheidsopdracht concreet - Verkenningsfase
Waar de duurzaamheidsambities in de vorige fase nog op hoofdlijnen zijn opgesteld, is het nu tijd om die doelen concreet en meetbaar te maken. Bepaal voor elk duurzaamheidsthema van de roos - Energie & Klimaat, Circulariteit en Ruimtelijke kwaliteit - wat dit betekent voor het project. Een project moet intern opdracht krijgen om concreet met duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit aan de slag te gaan en bepaalde doelen te verwezenlijken.
Bij het concretiseren is het ook zeer belangrijk om een heldere verantwoordelijkheidsverdeling te maken binnen het projectteam. Wie is er verantwoordelijk voor het behalen van de duurzaamheidsdoelen? Daarnaast zorgt een ambassadeur voor duurzaamheid bij het creëren van draagvlak binnen het projectteam. Aan het einde van deze fase is er een Voorkeursalternatief (VKA) bekend en is de balans vastgelegd in de duurzaamheidsrapportage.
Onderzoek de haalbaarheid - Planuitwerkingfase
In de planuitwerking gaat de focus naar het vergelijken van alternatieven en materiaalkeuzes.
Wil je de milieukosten indicator (MKI) zo laag mogelijk houden, door bijvoorbeeld grond uit de buurt te gebruiken, dan moet er ook daadwerkelijk grond beschikbaar zijn. Als dat niet lukt, wat zijn dan de alternatieven om dit doel te behalen?
De Duurzaam Bouwen Calculator (DuboCalc) tool helpt om de MKI te berekenen en zo de haalbaarheid van de doelen te onderzoeken. Door het HWBP is deze uitgebreid en bruikbaar gemaakt voor dijkversterkingen. Voor het project Arcen heeft WSP met deze tool de MKI berekend, waardoor de milieu-impact van het project inzichtelijk is gemaakt, en waarmee handvatten worden geboden om deze in de realisatiefase verder te reduceren.
Het is natuurlijk hartstikke mooi om emissieloos een dijk te willen versterken. Maar als de graafmachines, kiepwagens en kranen niet dagelijks opgeladen kunnen worden vanwege de netcongestie, dan ga je dat uitstootvrije doel niet halen. Dus onderzoek wat haalbaar is en wat er aan alternatieven zijn om dit doel te behalen. Is bijvoorbeeld de aanleg van een snellaadplein voor vrachtwagens en bouwmachines een optie of zijn er oplaadmogelijkheden bij bedrijven in de buurt mogelijk?
Zorg voor een goede overdracht tussen alle fases
Het grootste afbreukrisico van een project vindt plaats bij de overdracht tussen de verschillende fases. Alle eerder gemaakt keuzes moet worden overgedragen aan een nieuw team, zodat de duurzaamheidsdoelen behaald worden.
Door extra aandacht te besteden aan de kennisoverdrachtsfase door het organiseren
van bijvoorbeeld kennismaking- en overdrachtsessies, minimaliseer je dit risico. De Roadmap helpt hierbij doordat het hiervan goede voorbeelden geeft en zorgt voor herkenbaarheid en een uniforme aanpak. Een goede duurzaamheidsrapportage is essentieel hierbij.
De lijst van dijkversterkingen is lang en ieder project is weer anders. Zo wordt in het ene project, het probleem verkleind door nauwkeurig onderzoek, zodat nog maar een beperkte dijkversterking overblijft. In een ander project zijn we door het gehele proces heen integraal aan het werk met een forse opgave. Het Hoogwaterbeschermingsprogramma heeft duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit met de Roadmap structureel geborgd voor projecten. Samen gaan we aan de slag om de dijkversterkingen op een goede manier vorm te geven!
